Audyt energetyczny przedsiębiorstwa – jakie korzyści zapewnia?

Audyt energetyczny przedsiębiorstwa a przepisy prawne

Audyt energetyczny przedsiębiorstwa jest obowiązkowy, co wynika z Ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej. Dotyczy on przedsiębiorstw klasyfikowanych jako duże (w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców), czyli takich, które w dwóch ostatnich latach obrotowych:

• zatrudniały średniorocznie, co najmniej 250 pracowników lub
• osiągały obrót przekraczający równowartość 50 mln euro albo
• sumy aktywów ich bilansu jednego z tych lat przekroczyły równowartość 43 mln euro.

Audyt energetyczny przedsiębiorstwa przeprowadza się w ciągu 12 miesięcy od zaistnienia obowiązku, cyklicznie co 4 lata. Zwolnione są z niego firmy dysponujące systemami zarządzania energią oraz środowiskowego, jeżeli w ramach ich wdrożenia przeprowadzono audyt energetyczny przedsiębiorstwa.

Audyt powinien przeprowadzić podmiot niezależny, mający odpowiednią wiedzę oraz doświadczenie bądź ekspert przedsiębiorcy, jeżeli nie jest on bezpośrednio zaangażowany w jego audytowaną działalność.

Podsumowaniem wykonanego audytu jest raport, który stanowi podstawę do przygotowania zawiadomienia, zawierającego informację o możliwych do uzyskania oszczędnościach energii. Należy je przesłać do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE) w terminie 30 dni od dnia przeprowadzenia audytu, jednak nie później niż do 31 grudnia roku, w którym go wykonano. W przypadku niewywiązania się z obowiązku przeprowadzenia audytu, na przedsiębiorstwo może zostać nałożona kara finansowa w wysokości do 5% rocznego przychodu.

Obecnie obowiązek przeprowadzenia audytu jest niezależny od wielkości rocznego zużycia energii. W najbliższych latach planuje się zmianę kryteriów określających grupę przedsiębiorstw zobowiązanych, z zależnych od wielkości na zależne właśnie od zużycia. Obowiązek będzie dotyczył przedsiębiorstw o średniorocznym zużyciu energii przekraczającym 10 TJ. Oznacza to, że zostanie on zniesiony dla części dużych, a obejmie sporą nową grupę przedsiębiorstw średnich.

Zasady przeprowadzania audytu energetycznego przedsiębiorstwa

• audyt należy przeprowadzać na podstawie aktualnych, reprezentatywnych, mierzonych i możliwych do zidentyfikowania danych dotyczących zużycia energii oraz zapotrzebowania na moc (w przypadku energii elektrycznej),
• zawiera on szczegółowy przegląd zużycia energii w budynkach lub zespołach budynków, w instalacjach przemysłowych oraz w transporcie, odpowiadających łącznie za co najmniej 90% całkowitego zużycia nośników energii przez przedsiębiorstwo,
• audyt energetyczny przedsiębiorstwa powinien bazować (o ile to możliwe) na analizie kosztowej cyklu życia budynku lub zespołu budynków oraz instalacji przemysłowych, a nie na okresie zwrotu nakładów, aby móc uwzględnić oszczędności energii w dłuższym okresie,
• przepisy nie wymuszają obowiązku realizacji przedsięwzięć wykazanych w raporcie z audytu, które pozwolą na praktyczne uzyskanie oszczędności energii, wykonanie audytu ma jedynie na celu uświadomienie przedsiębiorcy, jakie ma potencjalne możliwości zaoszczędzenia energii i zmniejszenia kosztów.

Zakres audytu energetycznego przedsiębiorstwa

Audyt energetyczny przedsiębiorstwa jest procedurą, która ma na celu przeprowadzenie szczegółowych i potwierdzonych obliczeń dotyczących proponowanych przez nie przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej oraz dostarczenie informacji o potencjalnych oszczędnościach energii osiągniętych w wyniku ich realizacji.

Sposób wykonania audytu wskazuje w szczególności polska norma PN-EN 16247 „Audyty energetyczne”. Według definicji w niej zawartej audyt energetyczny to systematyczna kontrola i analiza wykorzystania i zużycia energii przez obiekt, budynek, system lub organizację, mająca na celu identyfikację przepływów energii i potencjał poprawy efektywności energetycznej, a także ich raportowanie. Norma PN-EN 16247 określa następujące kroki w procedurze przeprowadzania audytu:

• wizyta wstępna,
• spotkanie rozpoczynające,
• zbieranie danych,
• praca w terenie,
• analiza danych,
• raport,
• spotkanie końcowe.

Początkiem działania jest wizyta wstępna, w ramach której audytor uzgadnia z przedsiębiorstwem podstawowe warunki wykonania audytu oraz uzyskuje informacje o ewentualnych ograniczeniach wpływających na zakres lub sposób jego przeprowadzenia, informacje o istniejącym systemie zarządzania energią, a także o opiniach i pomysłach odnośnie ewentualnych środków poprawy efektywności energetycznej oraz oczekiwanych rezultatach audytu.

W ramach spotkania rozpoczynającego audytor uzgadnia z przedsiębiorstwem dane, które powinien otrzymać, ustala harmonogram prac oraz określa sprzęt potrzebny do wykonania pomiarów i badań. Na tym etapie przedsiębiorstwo powinno wyznaczyć osobę, która będzie współpracować z audytorem. Zbieranie danych z przedsiębiorstwa powinno obejmować m.in. następujące informacje:

• wykaz systemów, procesów i wyposażenia zużywającego energię,
• szczegółową charakterystykę audytowanego obiektu,
• zużycie energii,
• projekty oraz dokumenty dotyczące utrzymania i eksploatacji,
• aktualne i planowane taryfy i ceny nośników energii,
• stan systemu zarządzania energią.

Kolejną fazą jest praca w terenie, w ramach której audytor przeprowadza własne badania i obserwacje, kontroluje obiekty przewidziane w audycie, ocenia istniejące wykorzystanie energii, bada procedury operacyjne oraz zachowania użytkowników mające wpływ na zużycie i efektywność energetyczną. Zazwyczaj na tym etapie powstają wstępne koncepcje możliwości poprawy efektywności energetycznej. Następnym krokiem jest analiza istniejącego stanu zużycia energii i możliwości poprawy w tym zakresie. Audytor na podstawie własnego doświadczenia, dokonuje porównania wskaźników ocenianego obiektu i wskaźników wzorcowych, oceny stanu i wieku obiektu, oceny systemów technicznych oraz sposobu ich obsługi i utrzymania, a także najlepszych dostępnych technologii, określa możliwe środki poprawy efektywności energetycznej. Dalej następuje ich ocena pod względem kosztowym, niezbędnych inwestycji, opłacalności oraz wpływu na inne działania związane z poprawą efektywności energetycznej.

Podsumowanie działań audytowych jest raport, czyli dokument końcowy zawierający syntetyczną ocenę, wnioski i zalecenia. Zakończeniem audytu jest spotkanie końcowe, w trakcie którego audytor przekazuje przedsiębiorstwu raport, omawia zawarte tam zalecenia i udziela niezbędnych wyjaśnień.

Korzyści wynikające z przeprowadzenia audytu energetycznego przedsiębiorstwa

Najważniejsze korzyści płynące z przeprowadzenia audytu energetycznego przedsiębiorstwa można zawrzeć w dziesięciu punktach.

1. Identyfikacja możliwych działań w zakresie poprawy efektywności energetycznej

Poprawa efektywności energetycznej w przedsiębiorstwie może potencjalnie przynieść znaczące korzyści biznesowe. W wyniku audytu energetycznego przedsiębiorstwa zostają określone miejsca, gdzie zużycie energii może się wiązać z nadmiernymi stratami. Ich identyfikacja i wprowadzenie planu działań do realizacji często przynosi wymierne oszczędności finansowe. Przykłady kategorii działań poprawiających efektywność energetyczną:

• termomodernizacja budynków,
• modernizacja urządzeń w zakładzie produkcyjnym:
  – kotłów przemysłowych,
  – układów pompowych,
  – układów sprężonego powietrza,
  – układów wentylatorów i dmuchaw,
• modernizacja oświetlenia,
• poprawa efektywności energii elektrycznej:
  – ograniczanie strat rozruchu urządzeń oraz pracy na biegu jałowym,
  – ograniczenie strat w transformatorach,
  – modernizacja lub wymiana napędów elektrycznych,
  – ograniczenie przepływów mocy biernej,
  – zastosowanie układów kogeneracyjnych produkcji energii i ciepła,
• modernizacja źródeł ciepła,
• modernizacja sieci ciepłowniczej lub ciepła technologicznego.

2. Redukcja emisji dwutlenku węgla – zmniejszenie śladu węglowego

Zużycie nośników energii wiąże się nie tylko z kosztami, ale także ze znacznymi emisjami CO₂. Może być to przykładowo emisja bezpośrednia wynikająca ze zużycia gazu, paliw stałych czy też płynnych, ale także pośrednia (w przypadku zużycia energii elektrycznej). Szczególnie w Polsce znacząca część energii jest jeszcze produkowana w elektrowniach węglowych, dlatego każde ograniczenie jej zużycia czy poprawa sposobu jej wykorzystania prowadzi do zmniejszenia emisji CO₂.

3. Poprawa warunków umów z dostawcami nośników energii

Rygorystyczna walidacja rachunków powinna być przeprowadzana w ramach audytu energetycznego przedsiębiorstwa, a także na bieżąco. Dokładna analiza rachunków za media lub z układów monitoringu (sięgająca nawet pięciu lat wstecz) umożliwia weryfikację mocy zamówionych oraz taryf. Często okazuje się, że moc jest przewymiarowana, a taryfa niedopasowana do potrzeb. Zmiany warunków umownych pozwalają na wygenerowanie dodatkowych oszczędności.

4. Wsparcie decyzji inwestycyjnych

Lepsze zrozumienie sposobu wykorzystania energii w przedsiębiorstwie może wesprzeć zarząd w podejmowaniu odpowiednich decyzji. Dysponowanie dokładnymi danymi i analizami na których można bazować przy podejmowaniu decyzji biznesowych zwiększa szanse na wybór najlepszych opcji.

5. Działanie zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju

Przedsiębiorstwo podejmując działania mające na celu zmniejszenie zużycia energii oraz śladu węglowego poprawia swój wizerunek, podnosi standardy i jednocześnie staje się dzięki temu bardziej konkurencyjne na rynku. Według raportu Inquiry sp. z o.o. z 2021 r. dla 64% konsumentów ma znaczenie fakt czy producent działa zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

6. Możliwość skorzystania z dotacji i preferencyjnych źródeł finansowania

Dobrze zorientowany doradca energetyczny będzie w stanie wskazać przedsiębiorstwu, jakie ma możliwości sfinansowania konkretnego przedsięwzięcia służącego poprawie efektywności energetycznej. Wśród najczęściej wykorzystywanych rozwiązań są:

• system Białych Certyfikatów,
• programy priorytetowe NFOŚiGW,
• Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko,
• środki norweskie i EOG,
• Regionalne Programy Operacyjne,
• preferencyjne pożyczki,
• umowy EPC (ang. Energy Performance Contracting) z gwarancją oszczędności.

7. Zmniejszenie wpływu podwyżek cen energii

Poprawa efektywności energetycznej ogranicza wpływ podwyżek cen energii na bieżące i przyszłe funkcjonowanie przedsiębiorstwa.

8. Obniżenie kosztów energii

Efektem przeprowadzenia audytu energetycznego przedsiębiorstwa może być potencjał oszczędności energii na poziomie nawet 25% i więcej. Poprawa efektywności energetycznej przynosi korzyści wszystkim przedsiębiorstwom, ponieważ eliminuje niepotrzebne koszty. Firma rozumiejąc, w jakim punkcie znajduje się obecnie jej gospodarka energetyczna może zdefiniować swoją strategię, w kierunku bardziej energooszczędnego i rentownego biznesu.

9. Przygotowanie do wdrożenia systemu zarządzania energią ISO 50001

Audyt energetyczny przedsiębiorstwa z uwzględnieniem odpowiednich kryteriów może być dobrym wstępem do podjęcia kroków w kierunku implementacji systemu zarządzania energią. Wdrażając taki system prowadzi się cykliczne działania weryfikacyjne, optymalizacyjne i korygujące, które wpływają na zużycie energii na poziomie strategicznym oraz operacyjnym. Przeglądy energetyczne realizowane w ramach systemu są alternatywą dla obowiązkowych audytów wynikających z ustawy.

10. Uniknięcie kary za niewykonanie audytu energetycznego przedsiębiorstwa

Zgodnie z Ustawą o efektywności energetycznej za niewywiązanie się przez Duże Przedsiębiorstwo z obowiązku przeprowadzania audytu energetycznego, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki może nałożyć karę finansową w wysokości do 5% rocznego przychodu. Biorąc po uwagę przychodowe kryterium wielkościowe (min. 50 mln Euro) może być to kwota rzędu nawet 2,5 mln Euro.

Podsumowanie

Audyt energetyczny przedsiębiorstwa jest dla niektórych pracowników przykrym obowiązkiem, który wiąże się z przygotowaniem szerokiego zakresu danych, jednak dla większości przedsiębiorstw jego przeprowadzenie niesie ze sobą szereg korzyści i pomaga ograniczyć koszty i podnieść rentowność biznesu.